Cuma Hutbesi Okutma Geleneği Ve Atatürk…

6 ^0_C

İstanbul

Ramazan Demir

20 Haziran 2018 Çarşamba

Cuma Hutbesi Okutma Geleneği Ve Atatürk…

Türkiye Cumhuriyeti kurulduğu günden beri Türk toplumunun eğitilmesi, gelişmesi, kalkınması, çağdaşlaşması, vatandaşlık bilincine sahip olması için büyük hamleler başarılmış, gayretler sarf edilmiştir.

Tüm bireyleriyle bir bütünlük içinde eğitilmiş toplumlar ancak çağdaşlaşabilir; bu gerçeği bir kez daha belirtmek gerekir.

Son yıllarda Cumhuriyet nasıl oluştu, nasıl kuruldu, nerden geldi, nereye gidiyor sorularına bakılmaksızın, bu sorulara cevap aranmaksızın, özetle geçmişe bakılmaksızın, Cumhuriyet hakkında ileri geri konuşuluyor, yazılıyor...

Laik Cumhuriyet düşmanlığını yapan “yobaz” kırıkların yanında “numaralı cumhuriyetçiler” ve “kimliksiz cumhuriyetçiler” bunun tipik örnekleridir…

Cumhuriyetin kuruluşunu sağlayan dinamikler nelerdir?

Böyle bir sorgulama yapılırsa, inanıyorum ki bu konularda “kalem sallayan” kalemşorlar sineceklerdir.

Türkiye Cumhuriyetinin geleceğinin iyi tayin edilmesi demek, geçmişin iyi bilinmesine demektir. Hoş, denilebilir ki, “… eee… canım neyimizin geçmişini biliyoruz ki Cumhuriyetin geçmişini sorgulayalım?...”

Kimileri haklı olabilir bu varsayımlarında, fakat bunu da aşmak gerek…

Cumhuriyet rejiminin kurulmasını mümkün hale getiren olaylar, değerler bütünü olarak algılanabilecek “kuruluş dinamikleri” ve ardından Cumhuriyet şemsiyesi altında yürünen hedefler ve varılan sonuçlar üzerinde doğru ve isabetli değerlendirmenin yapılması gereklidir. İşte, ancak bu bağlamda Türkiye Cumhuriyeti ve Türk milletinin geleceği hakkında tutarlı bir tespiti ortaya koymak mümkün olabilir.

Burada tarihi bir hatırlatma yapmalıyım: Cumhuriyet tarihini yazan tarihçiler, mutlaka şu tespiti de yapacaklardır; Tarihte, Doğu-İslam toplumları tarafından kurulan devletlerin kurucuları, kendi adına “hutbe okutma” geleneğini sürdürürler. Bir bakıma bu gelenek eskiden beri bir zorunluluk olarak telakki edilmiş. Kurulan devlet, devletçik (bazen beylik) kimliğinin kabullenilmesi, o devlet-beylik hükmünün geçerliliği ancak kurucu adına (bey, hakan, padişah…) okunan bu hutbe ile mümkün olmuş… Bunu atlamak, yok saymak mümkün değildi…

Türk Milleti İslamiyet’i kabullenip Anadolu’ya geldikten sonra her kurdukları devletin ilanının geçerliliği, iki temel faktörle sembolleşmiştir. Bu sembollerin ilki, kurucu adına hutbe okutmak, diğeri de yine kurucu adına para basmaktı (sikke kesmek).

Aslında tarihte sikke kesme geleneği çok eskilere dayanır. Farklı dinlere ve geleneklere mensup toplumlarda sikke kesme ve dini ayin yapma geleneği vardır. Türk toplumunda bu gelenek hutbe okutmak ve para basmak olarak kurallaşmıştır. Tarihte, Anadolu’da kuruluş aşamasında olmuş her beylik, devlete dönüşecek olduğunda, mutlaka o devletin kurucusu adına hem hutbe okunmuş, hem de sikke kesilmiş. Bu, bazen büyük çatışmalara da sebep olmuştur.

Bu açıklamalardan sonra şimdi konumuza tekrar dönelim.

Sorumuz şu; Cumhuriyet kurulurken hutbe okundu mu, para basıldı mı?

Yani, Atatürk adına Cuma namazında hutbe okunup para basıldı mı?

Diğer bir ifade ile, yedi kıtada egemenlik kurup tarihe mal olmuş Osmanlının yıkıntıları üzerine Cumhuriyet kurulduğu zaman, örneğin, bu gelenek sürdürüldü mü? Yani, kurucu kadronun başındaki lider olan Gazi Mustafa Kemal Paşanın adına hutbe okundu mu, para basıldı mı? Örneğin, Osmanlı Devletinin ilk kurulduğu zaman Osman Bey adına okunan hutbe Gazi Paşa adına da okundu mu?... Sanırım ki bu tekrarlardan sonra esas konumuz ve cevap arayacağımız soru belirlenmiş oldu.

Evet, bu gelenek, Cumhuriyetin kuruluşu, diğer bir deyişle yeni Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kuruluşu için de Cuma hutbesi okundu; fakat Gazi Paşa adına değil, Türk Milleti adına okundu!…

Bu tarihte bir ilk olaydır!...

Cuma hutbesinin kişi adına değil de millet adına okunması…

Türk-İslam geleneğinde, kişi merkezli var olan “devlet kuruluş geleneği” ilk kez, 23 nisan 1920 cuma günü Ankara’da, kişi adına değil millet adına gerçekleştirildi. O gün, TBMM resmen açılmadan önce, Hacı Bayram Camii’nde, daha sonra Türkiye Cumhuriyetinin ilk Diyanet Reisi olacak olan, zamanın Ankara Müftüsü Mehmet Rıfat (Börekçi) tarafından okundu.

Bu gelenek, 1300 yılında Karacahisar’da bir camide gene bir cuma günü Dursun Fakih’in okuduğu gibi, Mehmet Rıfat (Börekçi) tarafından okundu. Bunun anlamı şuydu; tarihte, beylikten devlete geçişte kişi adına okunan hutbe, artık kişi adına değil, millet adına okunuyordu.

Her şey millet içindi...

Bir bakıma beylikten devlete intikal süreci tamamlanmış, millete geçme süreci başlamıştı… Türk tarihinde ilk defa millet adına okunan hutbe, milletin hakimiyetini temsil ettiğini gösteriyordu. Bu bağlamda Cumhuriyet ilanında cuma hutbesinin okunması geleneği önemlidir.

Bunun diğer bir ifadesi artık kişiler değil, milletin kendisi kendi kaderini tayin edecekti… Bu nedenle Gazi Paşa veya bir başkasının adına okunmamıştır hutbe…. Atatürk’ün engin düşünce sistemi ve milletine olan güven ve sadakatinin bir ifadesidir bu… Bunu iyi anlamak ve kavramak gerek…

Peki, devlet olmanın ikinci şartı sayılan “sikke kesme” (para basma) nasıl gerçekleşti?...

Bu sorunun cevabı da tarih kaynaklarında var; Osman Bey kendi adına hutbe okuturken, Osmanlı Devletinin kuruluşunu resmen ilan ediyordu, fakat kendi adına para basma işini hemen yapmadı; geçerli olan para birimi Selçuklu ve Bizans para birimleriydi. Toplumun ekonomik değişime çok fazla tahammülü olmayacağı gerçeğinin bir kavrayışıdır, adına para basmaması…

Aynı şekilde 23 nisan 1920 de BMM açılırken de para basma yetkisi kendisinde, TBMM’de, olmasına karşın para basmamış. Gazi Mustafa Kemal de yaklaşık 10 yıl boyunca yeni para basmamıştır. Diğer bir ifade ile İstiklâl savaşından sonra kuruluş ve yerleşme sürecinde olan Cumhuriyetin ekonomik savaşı, ekonominin birimi olan para basılmadan, yeni sikkeler kesilmeden, kazanılmıştır.

Bu, bir bakıma sıfır enflasyon demektir…

İşte size Osmanlıdan Cumhuriyete kalan “devlet kuruluş” geleneğinin kişiye değil, millete dayandırılması sürecinden bir güzel miras örneği…

Tüm bunları düşünüp irdeledikçe, aradan geçen zamanın çok fazla kazançlı olmadığı vehmine kapılabilir insan. Doğrudur da… Ancak her şeye rağmen Gazi Paşanın emaneti olan laik Cumhuriyeti korumak ve yüceltmek bizlerin görevidir. Hiçbir güce, bizleri bu görevden geri bırakma şansını veremeyiz.

6 ^0_C

Ramazan Demir

Cuma Hutbesi Okutma Geleneği Ve Atatürk…

Atatürk’Ü Anlamak: Cumhuriyetin Temeli Kültürdür (2)…

Bilinç Yoksunu Cahil...

Önerilen Yazılar

Yorum Yap

Kategoriler

Faydalı Linkler

Son Yazılar

Feodalizmin Devlete İsyanı: Dersim Olayları... (1)

Çanakkale'de Liseli Şehitler…

Tarih Tekerrür Etmesin…

Ramazan Demir

Cuma Hutbesi Okutma Geleneği Ve Atatürk…

Atatürk’Ü Anlamak: Cumhuriyetin Temeli Kültürdür (2)…

Bilinç Yoksunu Cahil...

Önerilen Yazılar

Eğitim Modeli Üzerine İrdelemeler… (4)

Öğrenci Seçme Sınavı (Öss) Sonuçları Üzerine… (3)

Yorum Yap

Kategoriler

Faydalı Linkler

Son Yazılar

Feodalizmin Devlete İsyanı: Dersim Olayları... (1)

Çanakkale'de Liseli Şehitler…

Tarih Tekerrür Etmesin…